Dünya’nın en çok müslüman nüfusuna sahip Endonezya’da nasıl oluyor da Bali adasında hinduizm bu kadar yaygın sorusu akılları kurcalıyor şüphesiz.
Bali adasında Hinduizm’in bu kadar yaygın olmasının sebebi Majapahit İmparatorluğu’na bağlıdır. Majapahit İmparatorluğu 13. ve 16. yüzyıllarda Java merkezli olmak üzere Güneydoğu Asya’da varlığını sürdüren bir devlet olmuştur. Doğu Java’daki (1293-1520) bu imparatorluk (Hindistan yönetimi) Bali adasını 1343 yılında kolonisi yapmıştır. İmparatorluğun çkmesiyle beraber müslümanlar Java’yı ele geçirmiş. Bu yüzden 15.yy’da entellektüellerin, sanatçıların ve müzisyenlerin çoğu Bali’ye göç etmiştir. Ve bu sayede Bali adasında Hinduizm yayılmaya başlamıştır.
Fakat Hindistan’daki hinduizm ile Bali adasındaki hinduizm birbirinden farklıdır. Her iki ülke de kökü aynı olan hinduizm dinine inansa da dinin algılanması, anlaşılması ve yayılmasında farklılıklar vardır. Ortak köklere sahip olmasına rağmen, Bali’de uygulanan dini ideoloji Agama Hindu Dharma, Hindistan’da uygulanan da Nigama Dharma‘dır.
Agama Dharma, esasen Tantrism fikriyle ilgilenen Hinduizm’in manevi inançlarını kapsar. Yoga, kozmoloji, felsefi fikirler ve Shiva (Shaivism), Vishnu (Vaishnavism) ve Shakti ile ilgilenir.
Nigama Dharma ise Agama, Vedic ve Puranic Hindu uygulamalarıyla ilişkilidir.
Hatta en büyük ve en önemli farklılık şu ki; Bali Hinduizm ve budizm’i harmanlayıp iç içe geçirerek bu iki dinin birleşiminden oluşan dini kabul etmekte ve uygulamaktadır. Hinduizm’de sayısız tanrı ve tanrıça vardır. Hinduizm’in 3 büyük tanrısı vardır. Bu 3 büyük tanrıya Trimuti deniliyor. Brahma, koruyucu Vishnu (Vişnu) ve yok edici Shiva (Şiva)’dır.
Brahma : Yaratıcı olan, tüm evrenin yaratıcısı. 4 başı vardır.
Vishnu : Koruyucu olduğu kabul edilir. Bir çok reenkarnasyonu olup en önemlisi ve bilinenleri Tanrı Krishna ve Kral Rama’dır.
Shiva : Yok edip tekrar yaratan tanrı. Yaratıcı gücü “lingam” şekli ile temsil edilir. Tanrı Shiva’nın bir yaşamında erkek diğer yaşamında kadın olduğuna inanıldığı için sağ ve sol profilden bakıldığında 2 cinsiyete ait yüz ifadesi olduğu görülür. Heykellerinde ve resimlerinde genellikle bonunda yılan vardır. Bir diğer figürü ise dans ederkendir. Dünyanın yaratılmasına yardımcı olan Tanrı Shiva dans ederek eski dünyayı bu sayede yıkar. Dans ettiği figürde ayağının altındaki insanların olumsuz düşünceleri ve tembelliklerinin sembolü olan iblisi ezmektedir.
İkisi arasındakin farkı örneklendirmek gerekirse; Bali adasında Nyepi olarak kutlanan sessizlik günü Hindistan’daki Diwali festivaline eş değerdir.
Nyepi günü yani sessizlik gününde insanlar evlerden çıkmaz. Yollarda sadece polis ve ambulans araçları olur. Oteller dahil kimse ışıkları yakmaz. En ilginci ise havalimanı dahi bugün kapalıdır.
Şeytanın yeryüzüne inişini simgeleyen güne Sessizlik Bayramı deniyor. Saka takvimine göre, yeni yıl başlangıcı olarak kabul edilen ve yerel dilde “Nyepi” olarak bilinen bu etkinliktir.
Tapınak farklılıklarına bakacak olursak ; Bali tapınakları, Endonezya’daki Hindu topluluğunun yanı sıra hane halkının ayrılmaz bir parçasıdır. Her köyün “köy tapınağı” anlamına gelen Pura Desa adında bir tapınağı vardır. Bali tapınakları ne kadar sessiz ve sade iken Hint tapınakları yüksek seslidir.
Kast sisteminde de farklılıklar vardır. Brahmana isimli din ve kutsal metinlerin yazılı olduğu kitaba göre bali’da 4 kast sistemi vardır. Hindistan’da bu sayı 5’dir. Ve her kastın kendi dili vardır.
-din adamları
-savaşçılar
-tüccarlar
-alt sınıf (nüfusun %95’i)
Canang Sari Nedir?
Diğer ve bizim en dikkatimizi çeken fark ise Canang Sari’ler oldu. Hindistan’da tam bir ay seyahat ettik. Ama bu ritüeli orada görmemiştik. Gelin şimdi size Canang Sari nedir onu anlatalım.
Canang Sari sabahları yapılan bir ritüeldir. Hindistan cevizi yaprağı içine konulan çiçeklerle dolu dokuma sepetler içinde tanrılara her gün hediye sunmak içindir. Sepette muhakkak bir tütsü vardır. Canang sari çok karmaşık gözükse de sepetteki her nesnenin kendine özgü bir yeri vardır.
Bu sepet tanrı shiva, brahma ve vişnuyu temsil ediyor.
Sepetin en üstündeki 4 çiçek samimiyet ve aşkın sembolüdür.
Kırmızı çiçek, güneyi tanrı brahma’yı
Beyaz çiçek, doğuyu, tanrı Iswara’yı
Sarı çiçek batıyı, mahadeva’yı
Mavi ve yeşil kuzeyi Tanrı Vishnu’yu sembolize eder.
2 tür canang var. Canang sari (daha süslü-ornamental) ve canang ceper.(daha keskin hatları var kare şeklinde)
Yerli halkın inanışına göre canang sari’ler yeryüzünde iyiyle kötünün arasında, tanrılar ve şeytanlar arasında, cennet ve cehennem arasındaki dengeyi ve barışı sağlamaktadır.
Hinduizm’de komos 3 katmana ayrılır. Hindu tanrıların yaşadığı cennet, insanların yaşadığı dünya ve şeytanların bulunduğu cehennem. Canang sari cennetteki tanrılara şükran göstermeK aynı zamanda cehennemdeki şeytanları onurlandırmak için böylece oldukları yerde kalmaları ve insanları rahatsız etmemeleri için sunulur. Bu ritüel Bali’de iyi ve kötü arasındaki dengeyi korumayı amaçlar. Bali adasında Canang Sari’leri her yerde görmeniz mümkün. Yerlerde dahi. Ama lütfen sakın üstüne basmayın!
Birazda Bali adasındaki tapınaklardan bahsedelim
Bali hindu’ları günde üç kere ibadet ederler. Tapınak kısmı biraz karışıktır. Bali’de üç tür tapınak var. Bunlar ;
1.Aile Tapınağı : Her evde aile tapınağı vardır. Burada yaratıcı tanrı Brahma için dua ederler.
2.Bölgesel Tapınak : Her köyde bulunan tapınaktır bu. Köydeki insanlar yılda bir kere bölgesel tapınağa giderler. Burada koruyucu tanrı Vishnu için dua ederler. Yine her köyün de 3 bölgesel tapınağı vardır. Bunlar da kendi içinde Defa, Husas ve Dalım tapınak olarak ayrılır. Brahma, Vishu ve Shiva için her birinde ayrı ayrı dua edilir.
3.Fonksiyonel Tapınak : Bunun en güzel örneği okullardaki tapınaktır. Bali’de hinduların ibadet ederken objeler kullandığı gözünüzden kaçmayacaktır. Bunlardan tütsü yaratıcı tanrı Brahma’yı, su koruyucu tanrı Vishnu’yu, çiçek ise yok edici tanrı Shiva’yı sembolize eder. Dört farklı ibadet yöntemleri bulunur. Bunlar; Bakti, Karma, Ginana ve Yoga’dır.
Bakti : Tütsüler, dualar, sunular ve kurbanlar aracılığıyla yapılan duadır.
Karma : Tanrı’nın yarattıklarına özen göstermenin sembolüdür. Mesela müzik çalmak, ahşap oymaki resim yapmak, tarlada çalışmak gibi. Kısacası yaptıkları işin en iyisini yapmaya özen gösterirler.
Ginana : Öğretmenler, rahipler ve guruların bilgi yolu ve ibadet şeklidir.
Yoga : Meditasyon. Yani Moksa’ya ilk ve ana kaynağa ulaşarak huzura erme yöntemidir.
Bali adasındaki hinduizm ve ibadet ritüelli hakkında tüm bildiklerimizi sizlerle paylaştık. Umarız Bali seyahatinizde bu bilgiler işinize yarar ve faydalı olur.